In Nederland zijn werkgevers volgens de Arbowet verplicht om óf een gecertificeerde arbodienst te contracteren, óf specifieke afspraken te maken met arbodeskundigen, zoals BIG-geregistreerde bedrijfsartsen. Per 1 januari 2019 is een het vernieuwde certificatieschema voor arbodiensten in werking getreden, dat door de Raad voor Accreditatie – als eerste van de in de Arbowet verplichte certificatieregelingen – geschikt is bevonden om onder accreditatie te worden uitgevoerd. In de Arbeidsomstandighedenregeling wordt sinds kort verwezen naar dit nieuwe certificatieschema.
Het certificatieschema arbodiensten is gepubliceerd op 5 december 2018 in de Staatscourant onder nummer 68321
Sinds 1 juli 2018 moeten werkgevers beschikken over een basiscontract voor arbodienstverlening met een arbodienst (vangnetregeling) of bedrijfsarts (maatwerkregeling).
Werkgevers die kiezen voor de vangnetregeling (art. 14a Arbowet) zijn verplicht zich te laten bijstaan door een gecertificeerde arbodienst. Deze arbodiensten dienen voor het uitvoeren van hun wettelijke taken te beschikken over een certificaat arbodienst, waarmee is geborgd dat de arbodienst voldoet aan de in de wet gestelde eisen.
Werkgevers die kiezen voor de maatwerkregeling mogen dit alleen doen na schriftelijke overeenstemming over deze regeling met de ondernemingsraad (OR), of met de personeelsvertegenwoordiging (PVT), of als dat expliciet mogelijk gemaakt is via de cao.
De vangnetregeling, maar óók de maatwerkregeling, moet voldoen aan de volgende verplichte wettelijke taken conform art. 14, lid 1 Arbowet:
- Het toetsen van de risico-inventarisatie en -evaluatie;
- Het adviseren bij de begeleiding van zieke werknemers;
- Het uitvoeren van een PAGO;
- Het uitvoeren van een aanstellingskeuring; en
- Het uitvoeren van een arbeidsomstandighedenspreekuur.
Hierbij geldt dat vier van deze wettelijk taken verplicht uitgevoerd moeten worden door een BIG-geregistreerde bedrijfarts.
Het certificatieschema arbodiensten bestaat uit twee delen:
Deel 1 bevat de eisen die gesteld worden aan interne en externe arbodiensten.
Dit deel vervangt het voormalige certificatieschema arbodiensten (Bijlage IIb van de Arbeidsomstandighedenregeling, ‘WSCS arbodiensten’).
Deel 2 bevat de eisen voor de Certificerende Instellingen (CI’s) die de arbodiensten certificeren.
Relevante eisen uit het voormalige schema voor aanwijzing en toezicht (Bijlage IIa van de Arbeidsomstandighedenregeling) zijn in Deel 2 opgenomen (voor zover ze niet in het Arbobesluit zijn opgenomen).
ISO 9001 aangevuld met specifieke eisen voor arbodiensten
Arbodiensten die (opnieuw) wensen te beschikken over een certificaat arbodienst moeten allereerst voldoen aan alle eisen van ISO 9001. Het certificatieschema bevat de aanvullende eisen uit de Arbowetgeving en wetgeving over gegevensbeveiliging en privacybescherming.
Deel 1 van het certificatieschema volgt de hoofdstukken- en paragrafenindeling van ISO 9001 (norm voor kwaliteitsmanagement).
Het certificaat arbodienst zorgt er voor dat klanten en cliënten van de gecertificeerde arbodienst er op kunnen vertrouwen dat het managementsysteem van de arbodienst goed functioneert, zodat de dienstverlening aan de wettelijke eisen voldoet.
ISO 17021-1 en aanvullende eisen aan certificerende instellingen
In Deel 2 wordt specifiek beschreven hoe certificerende instellingen moeten handelen bij het toetsen van arbodiensten en welke sancties worden toegepast als een arbodienst niet aan de eisen voldoet. Op dit moment zijn er twee certificerende instellingen door de Minister van Sociale zaken en Werkgelegenheid (SZW) aangewezen voor het certificeren van arbodiensten. Deze certificerende instellingen dienen in 2019 door de Raad voor Accreditatie geaccrediteerd te worden en vervolgens door de Minister van SZW opnieuw aangewezen te worden voor het certificeren van arbodiensten.
De certificerende instellingen moeten aantonen dat zij voldoen aan de eisen uit de artikelen 1.5b en 1.5c Arbobesluit, de eisen op grond van ISO 17021-1 (norm voor conformiteitsbeoordeling ofwel de eisen voor instellingen die audits en certificatie van managementsystemen uitvoeren) en de aanvullende eisen uit deel 2 van het certificatieschema arbodiensten d.d. 9 november 2018. Deel 2 volgt de indeling van de ISO 17021-1.
Voordelen van het vernieuwde certificatieschema arbodiensten
Het vernieuwde certificatieschema biedt de volgende voordelen:
- Het is in overeenstemming met de nieuwe Arbowet zoals geldig per 1 juli 2018.
- Het bevat de hoofdpunten m.b.t. informatiebeveiliging en privacy conform de AVG (geldig vanaf 25 mei 2018).
- Het heeft een stapsgewijs scherper sanctiebeleid als een arbodienst niet aan de eisen voldoet.
- De gekozen indeling van de aanvullende eisen aan arbodiensten sluit logisch aan op ISO 9001.
- De aanvullende eisen aan certificerende instellingen sluiten logisch aan op ISO 17021-1.
- Het certificatieschema arbodiensten is goedgekeurd door de Raad van Accreditatie als basisdocument voor het accrediteren van certificerende instellingen.
Eisen aan kerndeskundigen vereenvoudigd
Een belangrijke wijziging ten opzichte van het voorgaande schema is dat de kerndeskundigen geen arbeidsovereenkomst of publiekrechtelijke aanstelling voor onbepaalde tijd meer met de arbodienst hoeven te hebben (certificatieschema arbodiensten: Deel 1, artikel 7.2).
De relatie tussen de kerndeskundige en de arbodienst kan nu ook geregeld worden door een overeenkomst van opdracht, in de praktijk wel aangeduid als een dienstverleningsovereenkomst. Deze wijziging houdt ook verband met een wijziging van artikel 2.10 van het Arbobesluit per 1 januari 2017 (Staatsblad 2016, 341).
Eveneens nieuw is de eis dat de BIG-geregistreerde bedrijfsarts(en) minimaal 20 uur per week werkt (werken) bij een arbodienst.
Vervallen zijn de eisen over het minimum aantal uren per week of per jaar dat de drie andere kerndeskundigen (Hogere Veiligheidskundige (HVK), Arbeidshygiënist en Arbeids- en Organisatiedeskundige) werkzaam moeten zijn voor de arbodienst.
Daarnaast zijn enkele eisen geschrapt die aan de kerndeskundigen werden gesteld. Dit omdat de kerndeskundigen op grond van hun wettelijk verplicht persoonscertificaat of hun BIG-registratie al gehouden zijn hun professionaliteit op peil te houden. Zo zijn de gedetailleerde eisen met betrekking tot de doelen van intercollegiale toetsing en de verwijzing naar professionele statuten van de beroepsverenigingen verwijderd.
Beheer certificatieschema arbodiensten
Het certificatieschema arbodiensten is tot stand gebracht door het College van Deskundigen (CCvD) van schemabeheerder Stichting Beheer Certificatieregeling Arbodiensten (SBCA).
Het CCvD bestaat uit afgevaardigden van werknemers- en werkgeverorganisaties, de arbodiensten (OVAL) en de certificerende instellingen.